Hoe gedachtes ons ziek kunnen maken

Stress kan handig zijn, maar dat is helaas niet altijd zo. Vooral als je een mens bent.

Stress kan handig zijn, maar dat is helaas niet altijd zo. Er zijn grofweg drie vormen van stress. Ten eerste fysieke stress, bijvoorbeeld bij een val of intensief sporten. Ten tweede chemische stress, denk aan een kater of voedselvergiftiging. Ten derde mentale stress zoals in de file staan, een scheiding of een te hoge werkdruk. Stress is een overlevingsmechanisme en kan ons beschermen. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat we sneller kunnen vluchten in gevaarlijke situaties. Denk aan een snelle reactie in het verkeer of wanneer je achterna wordt gezeten door een wild dier. Deze overlevingsmodus wordt ook wel het ‘fight or flight’ systeem genoemd (1, 2). Als dat systeem in werking gaat, komen er twee hormonen vrij, namelijk: adrenaline en cortisol. Deze hormonen maken ons extra alert, zorgen dat we langer door kunnen gaan en minder pijn voelen (1, 2).

Denkbeeldige stress = stress

Mensen onderscheiden zich van de meeste andere organismen door onze mogelijkheid tot zelfreflectie en het bewust zijn van ons eigen bewustzijn (4). Dit maakt dat we kunnen nadenken over problemen in het nu, maar ook in het verleden en in de toekomst (3, 4). Anders dan andere dieren kunnen wij een rampscenario bedenken of eindeloos piekeren. Op die manier kunnen we een stressrespons aanzetten door alleen al de gedachte aan iets (3). Hierbij kun je denken aan een spannend gesprek, onzekerheid over je baan, thuiswerken tijdens Covid-19 of een bezoekje aan je schoonmoeder waar je vorige keer met een vervelend gevoel wegging. Ons stressresponssysteem is heel handig als we moeten rennen voor ons leven of snel moeten reageren in het verkeer, maar minder handig als het om mogelijke problemen in de toekomst gaat.

Denkbeeldige stress = overschat

Uit onderzoek blijkt dat 85% van waar we ons zorgen over maken, nooit uitkomt (5). Van de 15% zorgen die wel uitkomen, geven 79% van de participanten aan dat ze er beter mee omgingen dan verwacht of zelfs ervan leerden. Ook ander onderzoek laat zien dat we veerkrachtiger zijn dan we denken en negatieve gebeurtenissen in de toekomst heftiger inschatten dan ze uiteindelijk blijken te zijn (6, 7, 8, 9). Natuurlijk zijn niet alle negatieve gedachten verkeerd. Echter, de meeste negatieve gedachten vergroten het drama en de onnodige stress.

Chronische stress maakt ziek

Heb je over een lange periode veel negatieve gedachten, veel piekergedrag of zorgen om de toekomst? Dit kan tot chronische stress leiden en niet alleen je mentale gezondheid beïnvloeden, maar ook je fysieke gezondheid (3). Hoge cortisol levels hebben een negatief effect op ons immuunsysteem en het reguleren van ontstekingsreacties (1, 10). Ons lichaam is dan bezig met overleven in plaats van herstel (1, 10). Chronische stress vergroot hiermee niet alleen de kans om grieperig of verkouden te worden (11), maar ook op chronische aandoeningen zoals obesitas, diabetes type 2 en depressie (1, 12, 13).  

Kortom, laat je gedachten je niet gek maken. Je zorgen relativeren of je gedachten op een ander spoor zetten (bijvoorbeeld met sporten, samen met anderen kletsen of plezier maken, een goed boek of hobbies): kijk voor jezelf wat jou helpt bij het verminderen van chronische stress.

Bronnen

1. Understanding the stress respons. (2011, March). Retrieved from https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/understanding-the-stress-response

2 .Jansen, A. S.P., Van Nguyen, X., Mettenleiter,  V. K.T.C., Loewy, A. D. (1995). Central Command Neurons of the Sympathetic Nervous System: Basis of the Fight-or-Flight Response, Science, 644-646.

3. Dispenza, J. (2012). Breaking the Habit of Being Yourself: How to Lose Your Mind and Create a New One. Hay House.

4. Tomasello, M. (2008) Origins of human communication.

5. Leahy, R.L. (2005). Worry no more. Study of Cornell University

6. Levine et al. (2012). Accuracy and artifact: Reexamining the intensity bias in affective forecasting. Journal of Personality and Social Psychology, 103(4), 584-605.

7. Dunn et al. (2002). Location, location, location: The misprediction of satisfaction in housing lotteries. Personality and Social Psychology Bulletin, 29(11),1421-1432.

8. Gilbert et al. (1998). Immune neglect: A source of durability bias in affective forecasting. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 617-638.

9. Eastwick et al. (2008). Mispredicting distress following romantic breakup: Revealing the time course of the affective forecasting error. Journal of Experimental Social Psychology, 44, 800-807.

10. How to boost your immune system. (2014, September). Retrieved from https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/how-to-boost-your-immune-system

11. Cohen, S., (2004) 5 Studies of behavior, biology, and the common cold: A data repository. The Common Cold Project. Retrieved from: https://www.cmu.edu/common-cold-project/

12. Manenschijn L, van Kruysbergen RG, de Jong FH, Koper JW, van Rossum EF, Shift work at young age is associated with elevated long-term cortisol levels and body mass index, J Clin Endocrinol Metab. 2011 Nov; 96(11):E1862-5

13. Joseph. J. J., Golden. S. H. (2017). Cortisol dysregulation: the bidirectional link between stress, depression, and type 2 diabetes mellitus, Annals of the New York Academy of sciences, 1391(1):20-34.