Bloeddruk en gezondheid

Hoge bloeddruk is gevaarlijk. Een op de drie volwassenen heeft het, maar gelukkig kan je er zelf veel aan doen.

Samenvatting:

• Hoge bloeddruk is één van de belangrijkste risico's voor hart- en vaatziekten. Hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer 1 in Nederland. Hoge bloeddruk veroorzaakt de helft van dit overlijden.
• In Nederland zijn er ongeveer 2,8 miljoen mensen met de diagnose verhoogde bloeddruk. Maar 40% weet het niet van zichzelf. In totaal gaat het om 1 op de 3 volwassenen in Nederland.
• Elke 20 punten dat de bovendruk hoger is boven 120, of elke 10 punten dat de onderdruk hoger is boven 80, is het risico om te overlijden aan een beroerte of hartinfarct 2 keer zo hoog.
• Er zijn verschillende risicofactoren die bijdragen aan het ontwikkelen van hoge bloeddruk. Bijvoorbeeld zoutinname, gewicht, een voedingspatroon laag in groente en fruit, inactiviteit, roken, alcoholconsumptie, chronische stress.
• Het omlaag brengen van de bovendruk geeft serieuze gezondheidswinst. Per 10 punten lagere bovendruk zie je: een 20-25% lagere kans op een hartinfarct, een 35-40% lagere kans op een beroerte en een 50% lagere kans op hartfalen.
• Het aanpassen van de leefstijl is altijd een belangrijk onderdeel van de behandeling. Zo kunnen leefstijlaanpassingen de bloeddruk met minimaal 20 punten verlagen. Met een dosis-respons, ofwel: meer leefstijlaanpassing betekent meer resultaat.

Introductie

De bloeddruk is een waarde die iets zegt over de druk die op je bloedvaten staat. Er is onderscheid tussen de bovendruk (de piekdruk die ontstaat als je hart pompt) en de onderdruk (de constante druk die overblijft nadat je hart weer ontspant na een hartslag). Vaak wordt hier als streefgetal 120 over 80 aangehouden. In Nederland wordt er gesproken van een verhoogde bloeddruk (hypertensie) als deze hoger is dan 140 over 90.

Wist je echter dat internationale richtlijnen voor hoge bloeddruk in 2017 gewijzigd zijn? Alles hoger dan een bovendruk van 130 en/of een onderdruk van 80 wordt gedefinieerd als stadium 1 hypertensie. Dit wordt aangehouden door bijvoorbeeld de American Heart Association, de American College of Cardiology en 9 andere publieke gezondheidsorganen.

In de onderstaande tabel zie je de nieuwe internationale richtlijnen, zoals in 2017 gepubliceerd.


Waarom deze scherpere richtlijnen? Het blijkt dat boven 120 over 80 het risico op een vorm van hart- en vaatziekte snel toeneemt. Zo blijkt dat bijvoorbeeld dat bij elke 20 punten bovendruk hoger boven 120, of elke 10 punten onderdruk hoger dan 80 het risico op overlijden aan een hartinfarct of beroerte verdubbelt.

Een belangrijke voetnoot bij deze tabel is dat er bij een hypertensieve crisis (= de onderste regel in de tabel) altijd wordt aangeraden om direct contact te hebben met een arts. Dit kan namelijk levensbedreigend zijn.

Risicofactoren voor het krijgen van een hoge bloeddruk

Er zijn 2 typen hoge bloeddruk:

• Primaire hypertensie. Dit is meer dan 90% van de gevallen van hypertensie. Er is dan geen duidelijke (medische) oorzaak van de hypertensie.
• Secundaire hypertensie. 5-10% van de gevallen van hypertensie. In dat geval is de verhoogde bloeddruk het gevolg van een aanwijsbare oorzaak, zoals bijvoorbeeld nierfalen.

Het is goed om je te realiseren dat er een overlap is tussen deze 2 typen. Als er lange tijd sprake is van primaire hypertensie, kan dat organen gaan aantasten, zoals bijvoorbeeld het hart, bloedvaten en nieren. In dat geval zie je dat de orgaanschade de hoge bloeddruk versterkt, waardoor er ook sprake is van secundaire hypertensie. Dit is een belangrijke reden waarom vroeg signaleren en aanpakken van een hoge bloeddruk essentieel is!

Belangrijke risicofactoren bij hypertensie zijn:

• Hoog lichaamsgewicht
• Leeftijd
• Overmatige zoutinname
• Alcoholgebruik
• Roken
• Fysieke inactiviteit
• Een voedingspatroon dat laag is in groenten, fruit & volkoren producten.
• Chronische stress
• Slaapproblemen (tekort aan slaap, doorslaapproblemen, slaapstoornissen)
• Genetica (alhoewel deze factor klein lijkt, ten opzichte van de leefstijlfactoren)

De gevolgen van een hoge bloeddruk

Een hoge bloeddruk is gevaarlijk, ondanks dat je er niets van hoeft te voelen. Hoge bloeddruk blijkt verantwoordelijk voor ongeveer de helft van alle overlijdens door hart- en vaatziekten, en 1 op 7 overlijdens generiek. Ook kan een hoge bloeddruk leiden tot schade in andere organen, zoals de nieren en de ogen.


In Nederland zijn er 2,8 miljoen mensen met de diagnose van een verhoogde bloeddruk. Naarmate de leeftijd toeneemt, zie je ook dat het risico op verhoogde bloeddruk toeneemt, met een kans van ongeveer 40-45% rondom de pensioenleeftijd. Echter, 40% van de volwassenen met verhoogde bloeddruk weet het niet van zichzelf. Dus de echte aantallen zijn hoger dan in grafiek. Volgens de hartstichting heeft 1 op de 3 Nederlanders verhoogde bloeddruk (1). Voor de werkende populatie van 45 - 67 jaar stijgt de verhouding richting 1 op de 2 personen.

Het is dus voor velen een goed idee om de risicofactoren hierboven op te pakken!

Behandeling van hoge bloeddruk

Gezamenlijk met de nieuwe definitie van hoge bloeddruk, heeft de American Heart Association ook nieuwe richtlijnen gepubliceerd over de behandeling van hoge bloeddruk. Zo wordt er aangegeven:

• Leefstijl veranderingen zijn altijd onderdeel van het behandelplan
• Mensen met een verhoogde bloeddruk of stadium 1 hypertensie moeten, voordat er gekozen wordt voor medicatie, eerst met hun leefstijl aan de slag.

Ook in Nederland galmt dit advies in de richtlijnen door. Bij een mild verhoogde bloeddruk: Eerst met de leefstijl aan de slag!

Er zijn verschillende aanbevelingen voor het aanpassen van de leefstijl. In de wetenschap is er een duidelijk effect aangetoond van een aantal van deze aanpassingen (2).


Daarnaast zijn er nog enkele aanvullende aanbevelingen, zoals:

• Stop met roken
• De zoutinname is voor 75% verstopt in producten. Denk hierbij aan ultra-bewerkt eten zoals chips, gefrituurd eten, maar ook vleeswaren, kaas, etc. Pas dus niet alleen maar op het zoutvaatje wat je bij je avondmaaltijd gebruikt.

Voor alle aanbevelingen geldt dat er qua effect sprake is van dosis-respons. Meer gezonde voeding betekent meer effect. Het is de aanbeveling om je fruit en groente inname 10 porties per dag te laten zijn. Omgerekend is dat minimaal 800 gram aan groente en fruit. Diezelfde dosis-respons geldt ook voor bewegen, lagere zoutinname, minder alcoholconsumptie etc.

Al met al is er dus heel veel wat je zelf kunt doen aan het positief beïnvloeden van je bloeddruk. Blijf er dus niet mee rondlopen, maar onderneem actie. Je vaten zullen je dit in dank afnemen!

Bronnen:
(1) https://actueel.hartstichting.nl/12-miljoen-nederlanders-onwetend-over-hoge-bloeddruk-en-daarmee-grotere-kans-op-hart--of-vaatziekte
(2) Chobanian, A. V., Bakris, G. L., Black, H. R., Cushman, W. C., Green, L. A., Izzo Jr, J. L., ... & National High Blood Pressure Education Program Coordinating Committee. (2003). The seventh report of the joint national committee on prevention, detection, evaluation, and treatment of high blood pressure: the JNC 7 report. Jama, 289(19), 2560-2571.